Hannah Arendt in het HBO: Een filosofische discussiebijdrage

Prof. dr. Henk Procee

De auteurs in dit themanummer willen met het hoger (beroeps)onderwijs iets meer dan marktconforme Ausbildung. Ze doen daarvoor een beroep op het denken en het vocabulaire van Hannah Arendt. Vanuit een filosofische invalshoek becommentarieer ik de diverse artikelen. Allereerst ga ik in op de diepgaande invloed van Kant op het denken van Hannah Arendt. Het pluralisme en de daarmee verbonden sensus communis staat daarbij centraal. Vervolgens laat ik zien waarom Hannah Arendt inspireert, maar ook begripsmatige problemen genereert, in het bijzonder door haar idiosyncratische gebruik van de taal. Vervolgens onderzoek ik de diverse artikelen op de eigen stellingname en het gebruik van het werk van Arendt. Als uitgangspunt voor mijn analyses interpreteer ik de categorieën van Arendt (arbeid, werken, handelen, sensus communis) niet als domeinen maar als reflectie-instrumenten. De onderwerpen betreffen: beroepstrots, de professional als verbinder, nataliteit, voorwaarden voor het speelveld hbo, en het vermogen van en voor gemeenschappelijheid (sensus communis). In de conclusie accepteer ik de inspiratie die van Hannah Arendt uitgaat, tegelijk ben ik terughoudend over de invoering van haar denken in het hbo.